Page 5 - Mantra-17-WP-html

3
Ten geleide
Karen Hamaker-Zondag
—
Wat is leegte en wat is volheid? Kan volheid leeg zijn, en leegte vol? Is leegte positief, zoals in het ervaren van innerlijke meditatieve stilte, of negatief, in de vorm van diepe eenzaam- heid?
We hebben steeds meer behoefte om onszelf leeg te maken, of het mystieke ‘niets’ te erva- ren. „Op de leegte berust de bruikbaarheid van het vat,” zegt Lao-tze. Maar toch wel heel fijn dat het vat gevuld kan worden. Maar met wát vullen we het?
Ons leven is vol plichten, spullen, en dingen die gedaan en onthouden moeten worden, en ‘even helemaal niets’ klinkt bijna paradijselijk. Maar de alleen achtergebleven oudere, met kinderen die het zelf te druk hebben of ver weg wonen, ervaart een ander soort leegte, een ander soort niets, waar niets paradijselijks aan is. En voor ons allemaal geldt de vraag: hoe leeg is het leven dat we leiden, ondanks dat het vol is aan dingen die ons bezighouden?
Bij Lao-tze kunnen we zien dat ‘leegte’ of ‘niets’ in het daoïsme niet verwijst naar een betreurenswaardig ontbreken, maar naar een ruimte die mogelijk maakt dat het iets zijn po- tentieel kan ontvouwen. Omdat het niets geen vorm heeft, is het onuitputtelijk; het is de volte van mogelijkheid, zo laat Woe-Lien Chong zien. Paul van Leeuwen beschrijft het ver- schijnsel non-lokaliteit vanuit ontwikkelingen in de fysica en zegt dat alles erop wijst dat onze
fysieke wereld er vooral een is van potentie, die zich pas fysiek manifesteert bij waarneming door een bewúste waarnemer. Een leegte vol potentie dus, die in ons bewustzijn tot vorm komt.
Adeline van Waning legt uit dat ‘Leegte’ een belangrijk begrip in het boeddhisme is. De Hartsoetra leert ons: „Vorm is leegte, leegte
is vorm. Vorm verschilt niet van leegte, leegte verschilt niet van vorm.” Leegte staat dan
voor ‘leeg van op zichzelf bestaan’, ‘leeg van onafhankelijk bestaan’. Leegte staat ook voor openheid, vrijheid en potentieel. Bekijk leegte en volheid liever niet als tegenstellingen; dat dualistisch denken houdt ons gevangen en verdeelt de eenheid, waarschuwt Mehdi Jiwa, en daar zijn veel auteurs het mee eens. Harmen Mesker laat zien hoe de I Tjing-beelden de af- wisseling en samenhang van leegte en volheid toont.
Leegte kun je nog op allerlei andere manieren zien, zoals de restruimte, de noodzakelijke ruimte in of rond een object die je snel over het hoofd ziet, maar die wel essentieel is. Of de witruimte, het even ‘nietsdoen’ waar zelfs ons psychisch evenwicht van afhangt. In alle gevallen is de volheid afhankelijk van de leegte. Een leegte die vol potentieel is. Het is de kunst om dat potentieel in onze tijd op een zinvolle manier tot volheid en vorm te laten komen.
Mantra 17 – Leegte en volheid